ಮುಖಪುಟ /ನಮ್ಮದೇವಾಲಯಗಳು 

ಅಮರಶಿಲ್ಪಿ ಜಕಣನ ತವರು ಕೈದಾಳ

*ಟಿ.ಎಂ.ಸತೀಶ್

ತುಮಕೂರಿನಿಂದ 5 ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಇತಿಹಾಸ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸ್ಥಳ ಕೈದಾಳ.  ಕ್ರೀಡಾಪುರವೆಂದು ಖ್ಯಾತವಾಗಿದ್ದ ಈ ಪಟ್ಟಣ ಕಿರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿಯೂ ಆಗಿತ್ತು. ಕೈದಾಳಕ್ಕೆ ಖ್ಯಾತಿ ಬಂದಿದ್ದು ಅಮರಶಿಲ್ಪಿ ಜಕಣಾಚಾರಿಯಿಂದ.

ಬೇಲೂರು, ಹಳೆಬೀಡು ದೇವಾಲಯಗಳ ರೂವಾರಿ ಜಕಣಾಚಾರಿ ಹುಟ್ಟಿದ್ದೇ ಈ ಊರಿನಲ್ಲಿ ಎನ್ನುತ್ತದೆ ಐತಿಹ್ಯ. ಜಗಣಾಚಾರಿ ಪತ್ನಿಯನ್ನೂ ಪುತ್ರನನ್ನೂ ತೊರೆದು ದೇಶಾಂತರ ಹೋದ ಹಲವು ವರ್ಷಗಳ ಬಳಿಕ ಬೇಲೂರಿನಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಿಗರಾಯ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಕಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದ ಆತನ ಮಗ ಡಕಣಾಚಾರಿ ಚೆನ್ನಿಗರಾಯಮೂರ್ತಿ ಕಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಶಿಲೆಯಲ್ಲಿ ದೋಷವಿದೆ ಎಂದು ಸವಾಲು ಹಾಕುತ್ತಾನೆ.

ಚೆನ್ನಿಗರಾಯ ಶಿಲ್ಪದ ಹೊಟ್ಟೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಉಳಿಯಿಂದ ಹೊಡೆದಾಗ, ಆ ಭಾಗ ಒಡೆದು ಅದರಿಂದ ಕಪ್ಪೆಯೊಂದು ಹೊರಬಂತಂತೆ. ಹೀಗಾಗೇ ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ದೇವರನ್ನು ಕಪ್ಪೆ ಚೆನ್ನಿಗರಾಯ ಎಂದೇ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.

ಮಗನಿಂದಲೇ ಈ ರೀತಿ ಅವಮಾನಿತನಾದ ಖ್ಯಾತ ಶಿಲ್ಪಿ  ತನ್ನ ಬಲಗೈಯನ್ನೇ ಕತ್ತರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ.  ಭಗವಂತ ಆತನ ಕನಸಿನಲ್ಲಿ ಬಂದು ಕೈದಾಳದಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಿಗರಾಯನ ದೇವಾಲಯ ನಿರ್ಮಿಸಲು ಅವನಿಗೆ ಆದೇಶಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಕೈದಾಳದಲ್ಲಿ ದೇವತಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪನೆಯಾದಾಗ ಜಕಣನಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಕೈದಳಯಿತು ಅರ್ಥಾತ್ ಕೈ ಬಂತು. ಹೀಗಾಗೇ  ಕ್ರೀಡಾಪುರಿ ಎಂದು ಕರೆಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಈ ಊರು ಕೈದಳವೆಂದು ಖ್ಯಾತವಾಯ್ತು.

ಇಲ್ಲಿ ದ್ರಾವಿಡ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ಸುಂದರ ಚೆನ್ನಕೇಶವ ದೇವಾಲಯವಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿರುವ ಶಾಸನದ ರೀತ್ಯ 1150-51ರಲ್ಲಿ  ಹೊಯ್ಸಳರ 1ನೆಯ ನರಸಿಂಹನ ಸಾಮಂತನಾಗಿದ್ದ ಗುಳೇ-ಬಾಚಿ ಎಂಬಾತ ಈ ದೇವಸ್ಥಾನ ಕಟ್ಟಿದನಂತೆ. ಇಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ 7 ಹಂತದ ಗೋಪುರವಿದ್ದ ಕುರುಹು ದೊರಕುತ್ತದೆ. 

ಚೆನ್ನಿಗರಾಯ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯದ ಮಹಾದ್ವಾರ ಕಳಶಗಳಿಲ್ಲದ ವಿಮಾನ ಗೋಪರ ಹೊಂದಿದ್ದು ವಿಜಯನಗರ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಒಳಗೆ ವಿಶಾಲವಾದ ಪ್ರಾಕಾರವಿದೆ.  ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ಚೆನ್ನಿಗರಾಯನ ವಿಗ್ರಹ ಬೇಲೂರು ಚೆನ್ನಿಗರಾಯನ ಪ್ರತಿರೂಪದಂತಿದೆ. 5 ಅಡಿ 4 ಇಂಚು ಎತ್ತರವಿರುವ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಎರಡಡಿ ಪೀಠದ ಮೇಲೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಗ್ರಹದ ಪ್ರಭಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ದಶಾವತಾರದ ಕೆತ್ತನೆಗಳಿವೆ. ಕೈ ಬೆರಳುಗಳ ನಡುವೆ ಒಂದು ಕಡ್ಡಿ ಚಲಿಸುವಷ್ಟು ಜಾಗವಿದ್ದು, ಬೆರಳಲ್ಲಿರುವ ಉಂಗುರಗಳು ಸಹ ವೃತ್ತಾಕಾರವಾಗಿ ತಿರುಗಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇವು ಶಿಲ್ಪಿಯ ಕೈಚಳಕವನ್ನು ಸಾರುತ್ತವೆ.

ದೇವಾಲಯದ ರಕ್ಷಣಾ ಗೋಡೆಯ ಕಿಂಡಿಯಿಂದ ಹಾದು ಬರುವ ಸೂರ್ಯ ಕಿರಣಗಳು, ಗರುಡನ ಕಿವಿಯ ಮೂಲಕ ಹಾಯ್ದು ದೇವಾಲಯದ ಕಿಂಡಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ಕೇಶವನ ಪಾದದ ಮೇಲೆ ಬೀಳುವ ಅದ್ಬುತವನ್ನೂ ಇಲ್ಲಿ ನೋಡಬಹುದಾಗಿದೆ. ಯೂರೋಪಿನ ಥಾಮಸ್ ಯಂಗ್ ಕ್ರಿ.ಶ. 1802ರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ ಬೆಳಕಿನ ವಕ್ರೀಕರಣದ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಕ್ರಿ.ಶ. 1150ರಲ್ಲೇ ಭಾರತೀಯ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಧಿಸಿ ತೋರಿಸಿರುವುದು ಈ ದೇವಾಲಯದ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯಿಂದ ವೇದ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.

ಮಹಾದ್ವಾರದ ಬಲಬದಿಯ ಕಂಬವೊಂದರ ಮೇಲೆ ಪತ್ನೀಸಹಿತನಾದ ಚೆನ್ನಕೇಶವನನ್ನೂ ಎಡಗಡೆಯ ಕಂಬದ ಮೇಲೆ ಕೈಮುಗಿದು ನಿಂತ ಭಕ್ತವಿಗ್ರಹವಿದೆ. ಉತ್ತರೀಯ ಹೊದ್ದಿರುವ ಈ ವ್ಯಕ್ತಿ ಜಕಣಾಚಾರಿಯದಿರಬಹುದೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿಗ್ರಹ ಖಡ್ಗ ಹಾಗೂ ಉತ್ತರೀಯ ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ ಇದು ದೇವಾಲಯ ಕಟ್ಟಿಸಿದ ಬಾಚಿ ಸಾಮಂತನದಾಗಿರಬಹುದೆಂಬ ವಾದವೂ ಇದೆ.  ದೇವಾಲಯದ ಎದುರು ಇರುವ ಗರುಡಗಂಬದ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯದ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳ ಬಳಿ ನಾಲ್ಕು ಕಲ್ಲಿನ ಚಕ್ರಗಳಿದ್ದು, ಇಲ್ಲಿ ಹಿಂದೆ ಕಲ್ಲಿನ ಚಕ್ರದ ರಥೋತ್ಸವ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನು ಸಾರುತ್ತಿವೆ.